Apasport.az saytı AFFA yanında Media Komitəsinin layihə müsabiqəsində “Olimpiada: Azərbaycan üçün “idman ölkəsi” imicini təsdiqləmək imkanı” istiqamətindəki qalib olan mövzunu davam etdirir. Atletlərimizin 4 illiyin möhtəşəm yarışına keçdiyi yolu əhatə edəcək 12 yazıdan altıncısı yığmamızın Olimpiadalardakı ilk medalı və 1996-cı ildə təməli qoyulan mükafatlarımızın yüksələn xətlə qrafiki, Helsinkidən başlayan fəxri kürsü ənənəsinin davam etdirilməsinə həsr olunub.
100 illiklə gələn ilk
1996-cı ildə Atlantada keçirilən XXVI Yay Olimpiya Oyunları müasir Olimpiadanın 100 illiyinə təsadüf edirdi. Bütün dünyanın diqqəti ABŞ-da keçirilən bu yarışa köklənmişdi. Bir neçə rekordun vurulması ilə tarixə düşən Oyunlar Azərbaycan üçün də xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Çünki respublikamız Olimpiadada müstəqil ölkə kimi debüt edəcəkdi və bu yarışdan başlayaraq hər bir mükafat Azərbaycan adına yazılacaqdı. Düzdü, məşəlini əfsanəvi Məhəmməd Əlinin alovlandırdığı Atlanta-1996-ya qədər medalsız qalmamışıq. Lakin bu mükafatlar ya tərkibində olduğumuz SSRİ, ya da MDB yığmalarının hesabına yazılıb. Belə ki, Helsinki-1952-də debüt edən ölkəmiz 9 Oyunlara Sovet İttifaqının tərkibində qatılıb. Özü də idmançılarımız bu komandanın heyətində nə az, nə çox - 28 (10 qızıl, 11 gümüş, 7 bürünc medal) dəfə fəxri kürsüyə yüksəliblər. Ardınca Barselona-1992-də MDB komandasının heyətində 2 qızıl və 1 bürünc medal qazanmışıq. Amma Atlanta-1996 hər birimiz üçün fərqli sevinc, yeni tarix və uğurlu start kimi yadda qalacaq. Çünki müstəqil ölkə kimi qatıldığımız Olimpiadada ilk dəfə Azərbaycan adına medal yazıldı. Bu ilki isə bizə sərbəst güləşçimiz Namiq Abdullayev yaşatdı. O, ABŞ-da fəxri kürsünün ikinci pilləsinə qalxsa belə hamı onu çempion kimi qarşıladı. Olimpiadada ilk qaranquşun gətirdiyi müjdə növbəti yarışlarda artan templə davam etməyə başladı.
4 illik inkişaf = 2
Əgər Atlanta-1996-da Azərbaycanı tanımırdılarsa, artıq növbəti Olimpiadada idmançılarımıza ciddi rəqib kimi yanaşırdılar. Çünki 4 ildə ölkə idmanında kifayət qədər dəyişiklik oldu. 1997-ci il iyulun 31-də Milli Olimpiya Komitəsinin (MOK) Baş Məclisi qurumun yeni İdarə Heyətini formalaşdırdı və ardınca hazırda Azərbaycan prezidenti olan İlham Əliyev MOK-un prezidenti seçildi. Bununla Azərbaycanda Olimpiya Hərəkatı daha da genişləndi, intibah dövrünə qədəm qoyuldu. Atlantaya 23 idmançı ilə yollanan ölkəmiz 2000-ci ildə keçirilən Sidney Yay Olimpiya Oyunlarına daha böyük heyətlə - 31 atletlə yollandı. Uzaq Avstraliyaya bir neçə rekordla gedən komandamız burada da ilkləri müəyyənləşdirdi. Yığmamıza stend atıcımız Zemfira Meftahətdinova birinci qızıl medalı qazandırdı, ardınca Namiq Abdullayev Sidneydə Atlantadakı mükafatının əyarını yaxşılaşdırmaqla, ikinci dəfə himnimizi səsləndirdi. Boksçumuz Vüqar Ələkbərov isə bu növdə ilk medalımıza sahib oldu. O, həmçinin ölkəmiz adına da ilk “bürünc”ü yazdırdı. Beləliklə, Sidney-2000 millimiz üçün 3 mükafatla başa çatdı. Bununla da komandamız üçün yeni ənənənin təməli qoyuldu. Yığmamız inkişafını hər növbəti 4 ildə medallarının sayını 2 ədəd artırmaqla davam etdirdi. Bu, Afina-2004-də də, Pekin-2008-də də əksini tapdı. Düzdü, Afinada mükafatlarımızın sayı 5-ə yüksəldi. Amma kəmiyyət baxımından irəliləsək də, keyfiyyət baxımından geri qaldıq. Çünki cəmi 1 çempionluq sevinci yaşadığımız halda, 4 “bürünc”ə sevindik. Sidneydə vurduğumuz “qızıl” rekordu Çinin paytaxtında da təkrarlanmadı. Səbəb isə 7 medalımızdan cəmi birinin “qızıl” olması idi. Digər mükafatlarımızdan 2-sinin əyarı gümüş, 4-ünün bürünc oldu.
Londonda qeydə alınan ilk böyük addım
Azərbaycan yığması 5-ci cəhdində daha uğurlu nəticə ilə yadda qaldı. London Olimpiadasına kimi medalların sayını 2 ədəd artıran yığmamız bu dəfə Pekin zəfərinin üzərinə 3 mükafat əlavə etdi. Bu, idman tariximizə yeni rekordlarla düşdü. Çünki medal sayında olduğu kimi əyarında da ilk məhz Böyük Britaniya paytaxtında yaşandı. Olimpiya yığmamız Londonda 2 qızıl, 2 gümüş və 6 bürünc mükafat qazanmaqla tarixinin ən yaxşı göstəricisinə imza atdı. Qızıl sayında 8 il əvvəlki rekordu təkrarlayan komandamızın ümumi medal sayı ilk dəfə 2 rəqəmlə ifadə olundu.
Rioda 2 qat nailiyyət
XXXI Rio-de-Janeyro Yay Olimpiya Oyunları Azərbaycan üçün daha uğurlu alındı. Yığmamız müstəqil ölkə kimi qatıldığı ilk 4 Olimpiadada 16 medal qazanmışdısa, bu dəfə 18 mükafatla təltif olundu. Bu da komandamız üçün yeni rekord idi. London-2012 ilə müqayisədə medal əyarını yaxşılaşdıra bilməsək də, mükafat, həmçinin medal qazandığımız idman növlərinin sayında yeni nailiyyətə imza atdıq. Əgər Böyük Britaniyada 10 mükafatı 3 idman növündə əldə etmişdiksə, bu dəfə 18 medalı 5 idman növündə qazandıq. Bir sözlə, hər 2 göstəricidə təxminən ikiqat uğura yiyələndik.
64 illik ənənə
Olimpiadalar tariximizin digər maraqlı məqamı odu ki, qatıldığımız bütün Oyunlarda medal qazanmışıq. 64 illik müddətdə 16 yarışın cəmi ikisində 1 mükafatla kifayətlənmişik. Digərlərində ən azı 2 medala sevinmişik. 1952-2016-cı illərdə yalnız bir istisna var. Bu da Los-Anceles-1984-dü. Çünki həmin Oyunları SSRİ boykot etdiyindən ölkəmiz burada iştirak etməyib. Əvəzində idmançılarımız Olimpiadaya yollanmayan ölkələr üçün alternativ yaradılan “Drujba”ya qatılıblar və orada da uğurla çıxış ediblər.
Oyunlar |
Qızıl |
Gümüş |
Bürünc |
Cəmi |
Yer |
Helsinki-1952 |
- |
1 |
1 |
2 |
- |
Melbrun-1956 |
- |
1 |
- |
1 |
- |
Roma-1960 |
- |
2 |
- |
2 |
- |
Tokio-1964 |
1 |
1 |
3 |
5 |
- |
Mexiko-1968 |
2 |
- |
- |
2 |
- |
Münhen-1972 |
1 |
1 |
- |
2 |
- |
Monreal-1976 |
2 |
1 |
- |
3 |
- |
Moskva-1980 |
1 |
3 |
1 |
5 |
- |
Seul-1988 |
3 |
1 |
2 |
6 |
- |
Barselona-1992 |
2 |
- |
1 |
3 |
- |
Atlanta-1996 |
0 |
1 |
0 |
1 |
61 |
Sidney-2000 |
2 |
0 |
1 |
3 |
34 |
Afina-2004 |
1 |
0 |
4 |
5 |
50 |
Pekin-2008 |
1 |
2 |
4 |
7 |
39 |
London-2012 |
2 |
2 |
6 |
10 |
30 |
Rio-de-Janeyro-2016 |
1 |
7 |
10 |
18 |
39 |
CƏMİ |
19 |
23 |
33 |
75 |
|
Təkrarolunmaz Rıskal, iddialı Stadnik
Azərbaycan iştirak etdiyi 16 Olimpiadada 75 medal qazanıb. Bu mükafatlardan 19-u qızıl, 23-ü gümüş və 33-ü bürüncdü.
75 medalı 60 idmançımız əldə edib. Onlardan 49-u 1 dəfə fəxri kürsüyə qalxdığı halda, 11-i 2 və daha çox mükafat qazanıb.
Olimpiadada bütün mükafatçılarımız
İl |
Şəhər |
İdmançı sayı |
İdmançı |
Növ |
Yer |
1952 |
Helsinki |
5 |
Rəşid Məmmədbəyov |
Sərbəst güləş, 57 kq |
2 |
Artyom Teryan |
Yunan-Roma güləşi, 57 kq |
3 |
|||
1956 |
Melburn |
1 |
Yuri Konovalov |
Atletika, 4X100 |
2 |
1960 |
Roma |
2 |
Yuri Konovalov |
Atletika, 4X100 |
2 |
Yevgeni Saltsin |
Su polosu |
2 |
|||
1964 |
Tokio |
6 |
Viktor Mineyev |
Müasir beşnövçülük |
1 |
İnna Rıskal |
Voleybol |
2 |
|||
Nikolay Kuznetsov |
Su polosu |
3 |
|||
Zenon Bortkeviç |
Su polosu |
3 |
|||
Aydın İbrahimov |
Sərbəst güləş, 57 kq |
3 |
|||
1968 |
Mexiko |
3 |
İnna Rıskal |
Voleybol |
1 |
Vera Lantratova |
Voleybol |
1 |
|||
1972 |
Münhen |
3 |
İnna Rıskal |
Voleybol |
1 |
Aleksandr Kornelyuk |
Atletika, 4X100 m |
2 |
|||
1976 |
Monreal |
3 |
Rəfiqə Şabanova |
Həndbol |
1 |
Lüdmila Şubina |
Həndbol |
1 |
|||
İnna Rıskal |
Voleybol |
2 |
|||
1980 |
Moskva |
5 |
Larisa Savkina |
Həndbol |
1 |
Vasili Yakuşa |
Akademik avarçəkmə, təkadamlıq qayıq |
2 |
|||
Viktor Pereverzev |
Akademik avarçəkmə, sükançısı olan 2 nəfərlik qayıq |
2 |
|||
Gennadi Kryuçkin |
Akademik avarçəkmə, sükançısı olan 2 nəfərlik qayıq |
2 |
|||
Tatyana Şvıqanova |
Otüstü hokkey |
3 |
|||
1984 |
Los Anceles |
SSRİ yığması boykot edib |
|||
1988 |
Seul |
18 |
İlqar Məmmədov |
Qılıncoynatma, rapira (komanda) |
1 |
Boris Koretski |
Qılıncoynatma, rapira (komanda) |
1 |
|||
İqor Ponomaryov |
Futbol |
1 |
|||
Aleksandr Lukyanov |
Akademik avarçəkmə, 8 nəfərlik qayıq |
2 |
|||
Yelena Quseva |
Həndbol |
3 |
|||
Vasili Yakuşa |
Akademik avarçəkmə, 2 nəfərlik qayıq |
3 |
|||
1992 |
Barselona |
5 |
Nazim Hüseynov |
Cüdo, 60 kq |
1 |
Valeri Belinki |
İdman gimnastikası (komanda) |
1 |
|||
İdman gimnastikası (çoxnövçülük) |
3 |
||||
1996 |
Atlanta |
23 |
Namiq Abdullayev |
Sərbəst güləş, 52 kq |
2 |
2000 |
Sidney |
31 |
Zemfira Meftahətdinova |
Stend atıcılığı |
1 |
Namiq Abdullayev |
Sərbəst güləş, 54 kq |
1 |
|||
Vüqar Ələkbərov |
Boks, 75 kq |
3 |
|||
2004 |
Afina |
36 |
Fərid Mansurov |
Yunan-Roma güləşi, 66 kq |
1 |
İradə Aşumova |
Güllə atıcılığı |
3 |
|||
Zemfira Meftahətdinova |
Stend atıcılığı |
3 |
|||
Fuad Aslanov |
Boks, 51 kq |
3 |
|||
Ağası Məmmədov |
Boks, 54 kq |
3 |
|||
2008 |
Pekin |
44 |
Elnur Məmmədli |
Cüdo, 73 kq |
1 |
Rövşən Bayramov |
Yunan-Roma güləşi, 55 kq |
2 |
|||
Vitali Bayramov |
Yunan-Roma güləşi, 60 kq |
2 |
|||
Şahin İmranov |
Boks, 57 kq |
3 |
|||
Mövlud Mirəliyev |
Cüdo, 100 kq |
3 |
|||
Mariya Stadnik |
Sərbəst güləş, 48 kq |
3 |
|||
Xetaq Qazyumov |
Sərbəst güləş, 96 kq |
3 |
|||
2012 |
London |
53 |
Toğrul Əsgərov |
Sərbəst güləş, 60 kq |
1 |
Şərif Şərifov |
Sərbəst güləş, 84 kq |
1 |
|||
Rövşən Bayramov |
Yunan-Roma güləşi, 55 kq |
2 |
|||
Mariya Stadnik |
Sərbəst güləş, 48 kq |
2 |
|||
Valentin Xristov |
Ağırlıqqaldırma, 56 kq |
3 |
|||
Emin Əhmədov |
Yunan-Roma güləşi, 74 kq |
3 |
|||
Yuliya Ratkeviç |
Sərbəst güləş, 55 kq |
3 |
|||
Teymur Məmmədov |
Boks, 91 kq |
3 |
|||
Məhəmmədrəsul Məcidov |
Boks, +91 kq |
3 |
|||
Xetaq Qazyumov |
Sərbəst güləş, 96 kq |
3 |
|||
2016 |
Rio-de-Janeyro |
56 |
Radik İsayev |
Taekvondo, +80 kq |
1 |
Rüstəm Orucov |
Cüdo, 73 kq |
2 |
|||
Elmar Qasımov |
Cüdo, 100 kq |
2 |
|||
Mariya Stadnik |
Sərbəst güləş, 48 kq |
2 |
|||
Valentin Demyanenko |
Kaneo, 200 m |
2 |
|||
Lorenzo Sotomayor |
Boks, 64 kq |
2 |
|||
Toğrul Əsgərov |
Sərbəst güləş, 65 kq |
2 |
|||
Xetaq Qazyumov |
Sərbəst güləş, 97 kq |
2 |
|||
Sabah Şəriəti |
Yunan-Roma güləşi, 130 kq |
3 |
|||
İnna Osipenko-Radomskaya |
Kayak, 200 m |
3 |
|||
Rəsul Çunayev |
Yunan-Roma güləşi, 66 kq |
3 |
|||
Patimat Abakarova |
Taekvondo, 49 kq |
3 |
|||
Kamran Şahsuvarlı |
Boks, 75 kq |
3 |
|||
Natalya Sinişin |
Sərbəst güləş, 53 kq |
3 |
|||
Hacı Əliyev |
Sərbəst güləş, 57 kq |
3 |
|||
Cəbrayıl Həsənov |
Sərbəst güləş, 74 kq |
3 |
|||
Milad Beiqi Harçeqani |
Taekvondo, 80 kq |
3 |
|||
Şərif Şərifov |
Sərbəst güləş, 86 kq |
3 |
|||
Cəmi |
|
294 |
|
|
75 |
İdman tariximizdə medal sayında rekord voleybolçu İnna Rıskala məxsusdu. SSRİ yığmasının hücumçusu Olimpiadalarda 2 qızıl, 2 gümüş medal əldə edib. Daha 3 Azərbaycan idmançısı SSRİ və MDB-nin tərkibində çıxış etdiyimiz 1952-1992-ci illərdə 1-dən artıq mükafat qazanıb.
Müstəqillik tariximizdə isə rekorda güləşçilər Mariya Stadniklə Xetaq Qazyumov şərikdi. Onların hər ikisinin hesabında 3 mükafat var. Həmçinin Rıskaldan fərqli, həm Qazyumov, həm də Stadnik uğuru komandada deyil, fərdi yarışda qazanıblar. Lakin qadın güləşçimiz medallarının əyarına görə Xetaqı üstələyir. Üstəlik, bu rekordu Stadnik rəsmiləşdirib, Qazyumov isə onu təkrarlayıb.
Xetaqın karyerasını davam etdirib, Tokio-2020-də iştirakı sual altında olsa da, hələ 28 yaşı olan Mariya 4 ildən sonra Yaponiyada növbəti uğurunu qazanmaq şansına malikdi. O, bunu reallaşdırarsa, mükafat sayında Rıskala çatacaq.
1996-cı ildən Azərbaycan adına yarışan daha 5 idmançının isə aktivində 2 mükafatı var.
2 və daha çox medal qazananların siyahısı
İdmançı |
Növ |
Qızıl |
Gümüş |
Bürünc |
Cəmi |
İnna Rıskal |
Voleybol |
2 |
2 |
- |
4 |
Namiq Abdullayev |
Güləş |
1 |
1 |
- |
2 |
Toğrul Əsgərov |
Güləş |
1 |
1 |
- |
2 |
Valeri Belinki |
İdman gimnastikası |
1 |
- |
1 |
2 |
Zemfira Meftahətdinova |
Atıcılıq |
1 |
- |
1 |
2 |
Şərif Şərifov |
Güləş |
1 |
- |
1 |
2 |
Mariya Stadnik |
Güləş |
- |
2 |
1 |
3 |
Yuri Konovalov |
Atletika |
- |
2 |
- |
2 |
Rövşən Bayramov |
Güləş |
- |
2 |
- |
2 |
Xetaq Qazyumov |
Güləş |
- |
1 |
2 |
3 |
Vasili Yakuşa |
Akademik avarçəkmə |
- |
1 |
1 |
2 |
Uğur qazandığımız 17 növ
İdmançılarımızın aktivində olan medallar 17 növdə qazanılıb. Bunların əksəriyyəti SSRİ yığmasının tərkibində olduğumuz dövrə təsadüf edib. Əgər həmin dövr əsasən komanda idman növlərində uğur qazanmışdıqsa, müstəqillikdən sonra yalnız şəxsi mübarizədə medala sevinmişik. Ümumilikdə götürsək, mükafatlarımızın təxminən 1/3-ni güləşçilərimiz qazanıb. Bu siyahıda boks növü ikinci olduğu halda, voleybol, akademik avarçəkmə və cüdo növləri 3-5-ci yerlərə şərikdi.
Növ |
Qızıl |
Gümüş |
Bürünc |
Cəmi |
Güləş |
4 |
9 |
13 |
26 |
Voleybol |
3 |
2 |
- |
5 |
Su polosu |
- |
1 |
2 |
3 |
Atletika |
- |
3 |
- |
3 |
Atıcılıq |
1 |
- |
2 |
3 |
Ağırlıqqaldırma |
0 |
0 |
1 |
1 |
Müasir beşnövçülük |
1 |
0 |
0 |
1 |
Həndbol |
3 |
0 |
1 |
4 |
Akademik avarçəkmə |
- |
4 |
1 |
5 |
Qılıncoynatma |
2 |
- |
- |
2 |
İdman gimnastikası |
1 |
- |
1 |
2 |
Kayak və kanoe |
- |
1 |
1 |
2 |
Boks |
- |
1 |
7 |
8 |
Taekvondo |
1 |
- |
2 |
3 |
Futbol |
1 |
- |
- |
1 |
Cüdo |
2 |
2 |
1 |
5 |
Otüstü hokkey |
- |
- |
1 |
1 |
CƏMİ |
19 |
23 |
33 |
75 |
Dünyanın 58-cisi
Yığmamız 75 medalı 3 komandanın heyətində qazanıb. Əsas uğurumuza müstəqillik illərində imza atmışıq. Yay Olimpiya Oyunlarında 1996-cı ildə debüt edən Azərbaycan 44 medala yiyələnib. Mükafatların əyarı baxımından ölkəmiz Olimpiya Oyunları tarixinin ümumi medal siyahısında 58-ci pillədə qərarlaşıb. Sabiq SSRİ təmsilçiləri arasında 8-ci olan Azərbaycan Rusiya, Ukrayna, Qazaxıstan, Belarus, Özbəkistan, Estoniya və Gürcüstandan geri qalır.
Siyahıya isə ABŞ başçılıq edir. 1000-ci qızılını Rio-2016-da qazanan amerikalılar 794 gümüş, 704 bürünc əldə edib. 27 Olimpiadada çıxış edən şimali amerikalılar cəmi 2520 mükafat əldə edib.
|
Qızıl |
Gümüş |
Bürünc |
CƏMİ |
SSRİ yığması (1952-1988) |
10 |
11 |
7 |
28 |
MDB yığması (1992) |
2 |
- |
1 |
3 |
Azərbaycan yığması |
7 |
12 |
25 |
44 |
CƏMİ |
19 |
23 |
33 |
75 |
Tahir HÜMMƏTOV
Layihə AFFA yanında Media Komitəsi tərəfindən maliyyələşdirilir